استاد دانشگاه: نباید اجازه داد سهم ایران در بازار افغانستان از دست رود

به گزارش ایرنا، ابراهیم عباسی بوشهری شامگاه شنبه در نشست مجازی با عنوان «برزخ قدرت در افغانستان؛تحلیلی بر بازگشت طالبان» در خصوص ظهور طالبان و تاثیر آن در اقتصاد سیاسی ایران و افغانستان افزود: یکی از شعارهای دولت سیزدهم همکاری و تعامل با کشورهای همسایه بود که امیدوارم دولتمردان بتوانند با اعمال سیاست‌های توسعه گرایانه و مدلسازی این تعاملات را برقرار کنند تا شاهد اثرات منفی بی ثباتی افغانستان بر توسعه پایدار ایران نباشیم.
عضو هیأت علمی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز اظهار داشت: بی ثباتی در افغانستان پیامدهای بسیاری را برای ایران به دنبال دارد و موجب از دست رفتن فرصت های تجاری،کاهش مبادلات اقتصادی و تحت تأثیر قرار گرفتن توافقات دو جانبه میان تهران-کابل خواهد شد.
وی اظهار کرد: رویکرد اقتصاد سیاسی رویکردی واقعی است که با توجه به تحولاتی که اخیرا در افغانستان ایجاد شده، پرداختن به وضعیت اقتصاد سیاسی ایران و افغانستان از اهمیت بسیاری برخوردار است و این پرسش را به ذهن متبادر می کند که ظهور طالبان چه تأثیری بر روند اقتصادی و سرمایه‌گذاری خارجی دو کشور می گذارد؟
استاد دانشگاه شیراز افزود: منطقه مورد بحث ما که منطقه خاورمیانه و آسیای جنوبی است،منطقه بسیار مهمی است. در قسمتی از این منطقه شبه قاره هند در حال تبدیل شدن به قدرت نوظهور جهانی است و در قسمت دیگر که افغانستان، پاکستان و ایران را در برمی گیرد به عنوان نوار شکننده قلمداد می‌شود.
وی ادامه داد: به بیانی دیگر قدرت‌های بزرگ این منطقه را برای دستیابی به منافعشان محل بازی خود قرار داده‌اند و هر اتفاق بین‌المللی در این منطقه، سه کشور افغانستان، پاکستان و ایران را از منظر اقتصاد سیاسی متأثر خواهد کرد.

عباسی یادآور شد: ادبیات اقتصاد سیاسی حدود دو دهه است که در این مناطق شکل گرفته است؛ در طول این مدت کتابهای بسیاری در حوزه توسعه برای این مناطق منتشر شده و مدلهای خاصی در این زمینه ارائه شده‌است.
این پژوهشگر علوم سیاسی، بیان داشت: بنابراین از منظر اقتصاد سیاسی بسیار مهم است که این تحولات را چگونه ارزیابی کنیم و به این پرسش ها پاسخ بدهیم که چرا آمریکا از افغانستان خارج شد و این خروج چه تأثیری بر ایران و افغانستان یا روابط اقتصادی این دو کشور خواهد گذاشت؟
عباسی با اعتقاد به اینکه کانون استراتژی سیاست خارجی ایالات متحده آمریکا و رفتارهای این کشور در این منطقه حول محور مدیریت چین شکل می گیرد، گفت: کشور چین توانست در طول پنجاه سال گذشته بدون هیچگونه هیاهو و فریادی جهان را به تسخیر خود درآورد و در اعماق اروپا و ایالات متحده نفوذ پیدا کند.
عباسی افزود: در حال حاضر بسیاری از شرکتهای غربی وابسته به چین شده‌اند و قدرت‌های جهان متوجه شدند که چین در حال بر هم زدن ثبات هژمونیکی است که ایالات متحده در خاورمیانه ایجاد کرده‌است.
وی تصریح کرد: ایالات متحده در طی بیست سال گذشته حدود هزار میلیارد دلار در افغانستان هزینه کرده است. لذا به نظر می‌رسد که آمریکا برای خارج شدن از جنگ‌های پرهزینه و بی‌حاصل در خاورمیانه، آرام کردن منطقه خاورمیانه، مدیریت چین، ترمیم اقتصاد داخلی آمریکا و تأمین هزینه های سرسام آور کرونا تصمیم گرفت از افغانستان خارج شود.
عباسی بیان داشت: در واقع ایالات متحده آمریکا درصدد است تا بودجه نظامی آمریکا را از مناطق بی‌حاصل خارج کند و این بودجه ها را به حل مشکلات داخلی، ترمیم طبقه متوسط و شکاف عجیبی که در جامعه آمریکا ایجاد شده اختصاص دهد.
وی تأکید کرد:آمریکا به دنبال برون‌سپاری و رها کردن افغانستان و سپردن این کشور به بخشی از خاورمیانه بود و بخش ناپیدای توافقنامه دوحه نشان از این رویکرد آمریکا دارد.
عباسی با بیان اینکه خروج از افغانستان به نوعی رهایی از یک جنگ بی‌پایان و کم کردن هزینه‌ها بود، گفت: همچنین تحت فشار قراردادن کشورهایی مانند ایران از لحاظ اقتصادی از مهمترین اهداف آمریکا برای خارج شدن از افغانستان به شمار می‌رود.
وی تصریح کرد: در طول سالهای گذشته نیز ایران سیاست خارجی بسیار خوبی را نسبت به افغانستان دنبال می کرد.
ابن استاد دانشگاه گفت: صادرات ایران در زمان ظهور اول طالبان حدود هفتاد میلیون دلار بود اما در حال حاضر این رقم به سه تا چهار میلیارد دلار رسیده است. در واقع ایران نزدیک به ۵۰ درصد از واردات افغانستان را نیز تأمین می‌کند.
عباسی افزود: البته روند کاهشی صادرات ما از حدود پنج یا ۶ ماه پیش که طالبان در حال گرفتن مناطق مرزی بود، آغاز شد.
رئیس دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه شیراز،ادامه داد: افغانستان با جمعیتی حدود ۳۵ میلیون نفر و با وجود پتانسیل هایی که دارد، یکی از کشورهای ضعیف در امر صادرات و واردات به شمار می‌رود.
به گفته وی، حجم مبادلات افغانستان با سایر کشورهای جهان نزدیک به ۶ تا ۱۰ میلیارد دلار است که واردات بخش عمده‌ای از این مبادلات را به خود اختصاص می‌دهد. صادرات این کشور به جهان یک میلیارد و ۸۰ میلیون دلار اما واردات آن، پنج میلیارد و ۶۴۲ میلیارد دلار بوده است.
وی به بیان عمده ترین شرکای وارداتی و صادراتی افغانستان پرداخت و اعلام کرد: ایران حدود ۲۰ تا ۳۰ درصد، پاکستان ۱۸ درصد، چین ۱۶ درصد، قزاقستان ۹/۵ درصد و ازبکستان ۶ درصد به افغانستان صادرات داشته‌اند. 
عباسی گفت: ایران مهمترین صادرکننده به افغانستان در طول دو دهه اخیر بود و افغانستان بیشترین واردات را از ایران داشته است. این در حالیست که کالاهای ایران در افغانستان از کشش پذیری بسیار خوبی نیز برخوردار بوده است.
وی یادآوری کرد: اخیرا هم سرمایه گذاری‌های خوبی از سوی افغانستان در ایران شکل گرفته بود و این کشور حدود ۱۱۰ میلیون دلار سرمایه وارد ایران کرد که این امر مهم هم شرایط مناسبی را برای افزایش اشتغالزایی در ایران فراهم کرده بود.
وی با بیان اینکه مرز ایران با افغانستان حدود ۹۶۰ کیلومتر است، گفت: مرزهای بین این دو کشور در یک دهه اخیر سه بازار مهم را ایجاد کرد که مبادلات تجاری و اشتغالزایی قابل‌توجهی را برای کشور ایران به دنبال داشت.
عباسی افزود: هرچند ایران در ساختار سیاسی افغانستان به اندازه عراق نفوذ ندارد اما ساختار اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی افغانستان تحت‌تأثیر کشور ایران قرار دارد.
وی ادامه داد: ایران حتی در طول سالهای اخیر بخشی از نوسانات ارزی خود را از طریق هرات افغانستان کنترل می کرد و ما می توانستیم از این طریق به دور زدن تحریم‌ها بپردازیم اما با ظهور طالبان در افغانستان در این زمینه هم با مشکل مواجه شدیم.
عباسی با بیان اینکه در حال حاضر دولتی ایدئولوژیک محور در افغانستان ایجاد شده است، گفت: ایجاد یک دولت سکولار در افغانستان برای کشور ما که پیوندهای زبانی و فرهنگی محکمی با این کشور دارد بهتر از شکل‌گیری یک دولت ایدئولوژیک محور در این کشور است.
وی بیان داشت: بدون تردید ایالات متحده آمریکا که زمینه به قدرت رسیدن گروهی را در افغانستان فراهم کرده است که با مدرنیزاسیون مشکل دارد به این موضوع کاملا واقف است که این گروه شاید بتواند امنیتی پادگانی را تا حدودی در کشور افغانستان ایجاد کند اما تفکر حکمرانی ندارد.
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه طالبان هویت ملی ندارند و تنها از هویت مذهبی برخوردار است،گفت: این گروه فقط به لایه‌های مذهبی و قبیله‌ای فکر می کند و تفکر حکمرانی ندارند و حضور آنها در افغانستان توسعه‌ای را به دنبال نخواهد داشت و تنگناهای استراتژیک شدید برای ایران ایجاد خواهد کرد.
وی ادامه داد: افزایش ثبات در افغانستان نقش بسزایی در ایجاد امنیت ملی در ایران و همکاری اقتصادی چین و افغانستان با ایران دارد و باعث کاهش مهاجرت، کنترل قاچاق مواد مخدر و افزایش مبادلات تجاری می شود.