زخم آفت چوبخوار بر تنه درختان شیرین بار بوشهر

به گزارش ایرنا، آفت چوبخوار خرما شامل دو نوع سوسک معروف به “کرگدنی” (شاخ دار) و “شاخک بلند” است که در تنه درخت پنهان می شود و در طول فعال بوده و از تنه درخت و قسمت‌هایی از برگ‌های انتهایی و دم خوشه تغذیه می‌کند و باعث می شود تا  درخت از درون پوک شود و خوشه‌ها و شاخه ها از بین بروند و پس از مدتی نخل‌ها راست قامت را به زانو درمی‌آورد.

استان بوشهر با ۶ میلیون اصله نخل در سطح ۳۴ هزارهکتار و تولید سالانه ۱۶۰ هزار تن محصول از جمله استان‌های خرما خیز کشور است و نقشی مهم در تولید و صادرات این محصول دارد، امروز این نخیلات در کنار همه مشکلات ناشی از خشکسالی در معرض تهدید آفات چوبخوار خرما قرار گرفته‌اند. هرچند این آفت‌ همیشه در نخلستان های استان بوشهر بوده و در ردیف آفت‌های درجه ۲ و ۳ به شمار می رفت اما از اوایل دهه ۹۰ با خشکسالی‌های پی درپی و کاهش کمی و کیفی آب، ازبین رفتن دشمنان طبیعی، فاصله طولانی بین آبیاری، تغییر رفتار آفات‌ چوبخوار و مدیریت نامطلوب باغ‌ها فعالیت آن تشدید و باعث شد تا اکنون آفت درجه یک  نخیلات این استان شناخته ‌شود.

امروز آفات چوب‌خوارخرما در استان بوشهر به حدی پیش رفته که به گفته معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی این استان، به دلیل شرایط نامناسب محیطی توانسته با بیش از ۷۰ تا ۷۵ درصد آلودگی هزاران اصله نخل را در باغ‌های استان بوشهر  از بین ببرد.

خسرو عمرانی ادامه می‌دهد: به دلیل مخفی و پنهان بودن فعالیت آفت، تشخیص حضور و فعالیت آن در مراحل اولیه برای باغدار بسیار مشکل است و خسارت زمانی مشخص می‌شود که جمعیت بالا رفته و کار کنترل سخت شده‌است.

در زمان حاضر ۲ آفت چوبخوار شامل سوسک کرگدنی و شاخک بلند، نخیلات استان بوشهر را تحت تاثیر قرار داده و برای تغذیه ازقسمت‌های خشک و چوبی نخل استفاده می‌کنند.

کاهش آبیاری و از بین رفتن پرندگان وزنبورها عامل تشدید آفت چوبخوار

مدیرحفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر در باره عوامل تشدید کننده آفت چوبخوار خرما در استان بوشهر اینگونه توضیح می‌دهد: خشکسالی‌های مداوم باعث محدود شدن آبیاری نخیلات به ۲ بار در سال شده افزون براین کاهش کیفیت آب نیز از جمله عوامل تشدید کننده فعالیت آفت‌های چوب‌خوار در نخیلات استان بوشهر است.

احمد سبحانی، از بین رفتن دشمنان طبیعی شامل پرندگان و زنبورها در محیط باغ و طبیعت را از دیگر عوامل تشدید کننده آفت چوبخوار خرما در استان بوشهر عنوان کرد، آنطور که او می‌گوید در گذشته بسیاری از دشمنان طبیعی از لارو  این حشره‌ها استفاده می‌کردند و به نوعی جمعیت آفت را کنترل و درحالت تعادل نگاه می‌داشتند این درحالی است که در این چند سال به دلیل تغییر شرایط اقلیمی جمعیت این دشمنان طبیعی آفت چوبخوار خرما به صورت تدریجی کاهش و به نوعی از بین رفته و همین امر طغیانی شدن این آفت‌ را در نخیلات استان بوشهر  به دنبال داشته است.

به بیان سبحانی کاهش قیمت فروش خرما و افزایش هزینه‌ها باعث شده باغ‌داران رغبتی به شخم، بهداشت و تغذیه باغ نداشته باشند و مجموع اینها سبب شده امروز بنیه باغ‌های نخیلات استان بوشهر ضعیف و محیط برای رشد و پرورش آفت چوبخوار خرما فراهم شود.

واریته‌های مختلفی از خرما در استان بوشهر وجود دارد که درگیر این آفت شده اند اما رقم کبکاب به عنوان رقم غالب استان به دلیل حساسیت، بیشتر درگیر آفت چوبخوار شده است. 

روش‌های مقابله با آفت چوبخوار خرما

مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر می‌گوید: یکی از راه‌های کاهش خسارت آفت چوبخوار انجام روش بهداشتی و زراعی (هرس و تکریب) است، باتوجه به اینکه محل زیست،  فعالیت و به نوعی پناهگاه زندگی این آفت در قاعده دمبرگ‌ها است تلاش شده با هرس و سوزاندن ته دمبرگ‌ها بخشی از محل زندگی آفت از باغ حذف شود.

به گفته سبحانی ۲۵ تا ۴۰ درصد این آفت با روش تکریب کنترل می‌شود و بسیاری از نخل‌داران به دلیل فراگیری آموزش‌های لازم در این زمینه کار تکریب را با هزینه شخصی خود انجام می‌دهند.

استفاده از تله نوری و فرمونی یکی دیگر از روش‌های مقابله با آفات چوبخوار خرما است به نحوی که در این روش از تمایل این حشره‌ها به نور و فرمون جنسی استفاده می‌شود و با نصب تله‌ها در باغ به دام انداخته می‌شوند.

با توجه به اینکه از اردیبهشت تا مرداد ماه زمان شروع فعالیت آفت است این حشره بالغ برای تولید مثل از تنه نخل بیرون می‌آید و بعد از جفت گیری حشره ماده برای تخم ریزی دوباره باید به تنه نخل برگردد که از این رفتار آفت که تمایل به نور دارد، استفاده می شود.

سبحانی در توضیح تله‌های نوری و فرمونی نیز می‌گوید: در این روش تله‌هایی که از جنس آهن و گالوانیزه است نصب می‌شود و با استفاده ازروشن کردن لامپ بیشتر حشره‌های بالغی که برای جفت‌گیری بیرون می‌آیند به سمت تله نوری می‌روند و با این اقدام بخش دیگری از جمعیت آفت کنترل می‌شود.

حتی در برخی از جاها که برق نیست باغداران با ابتکار و خلاقیتی که دارند با استفاده از پنل‌های خورشیدی  چراغی بالای حوضچه‌ای  از آب و روغن روشن نگه می‌دارند و با همین کار ساده که حکم تله نوری  پیدا می‌کند با آفت چوبخوار خرما مقابله می‌کنند.

سبحانی قرص گذاری (قرص یا پودر فسفید آلومینیوم) به صورت پوشاندن تنه درخت خرما با پوشش‌های مخصوص برزنتی یا پلاستیکی و استفاده از طعمه مسموم در زمان گرده افشانی در تاج نخل را نیز می‌توان به روش‌های کاهش خسارت آفت چوبخوار خرما اضافه کرد.

مدیرحفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر مجموعه چند روش یاد شده را به عنوان مدیریت تلفیقی آفت معرفی می‌کند که تاکنون در مناطق کانونی آفت چوبخوار خرما در استان بوشهر  مورد استفاده قرار گرفته شده است و با توجه به گسترش آفت راهی جز استفاده از همین روش‌ها وجود ندارد.

او یادآور می‌شود: با توجه به اینکه آفت چوبخوار خرما در عمق تنه نخل فعالیت می‌کند نمی‌توان هیچ سمی را به آن رساند و به همین دلیل است که مبارزه شیمیایی جایگاهی در مقابله با این آفت ندارد.

آفتی که امروز همانند خوره به جان نخیلات بوشهر افتاده موجب آلودگی پنج هزار هکتار از نخیلات این استان به صورت کانونی شده است و در صورت بی توجهی با توجه به فراهم بودن شرایط برای رشد و نمو این آفت، امکان گستردش هر چه بیشتر آن در استان وجود دارد.

به گفته مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر بیشترین نخیلات آلوده استان بوشهر در مناطق کم ارتفاع تنگستان و دشتستان از جمله سعدآباد، آبپخش و وحدتیه از توابع شهرستان دشتستان شناسایی شده و این آفت در حال گسترش و حرکت به سمت مناطق مرتفع از جمله تنگ ارم و بوشکان دشتستان و جم و سرایت به سایر ارقام تجاری دیگر است.

هرچند بیشترین آلودگی آفت چوبخوار خرما در استان بوشهر در مناطق کانونی است و در دیگر مناطق هنوز به مرحله طغیانی و بروز خسارت شدید نرسیده اما در صورت بی توجهی امکان گسترش مناطق کانونی در این استان وجود دارد.

سبحانی ادامه می‌دهد: در ۶ سال گذشته  این آفت به صورت پراکنده موجب فرو افتادن حدود یکهزار اصله نخل در مناطق کانونی شده که اگر اینها به صورت متمرکز در کنار هم قرار گیرند در حدود هفت هکتار می‌شوند که خسارت بسیار سنگینی است.

همچنین خطر این آفات‌ از جایی بیشتر می‌شود که به اعتقاد مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر آن دسته از نخیلاتی که تاکنون تحت تاثیر این آفت قرار گرفته و هنوز سرپا هستند برای کارگران خطراتی به دنبال دارد چون با وزیدن یک باد شدید امکان سقوط دارند.

گرانی مبارزه با آفت چوبخوار خرما، ضرورت حمایت دولت

مقابله و کنترل آفات‌ چوبخوار برای کشاورزان بسیار هزینه‌بر و سخت است به همین دلیل در کنار هزینه کرد باغداران و برای حفظ نخیلات و رها نکردن کار آبا و اجدادی بسیاری از نخلداران این استان، حمایت دولت با پرداخت تسهلات کم بهره به باغداران مناطق کانونی ضروری است.

مدیر حفظ نباتات سازمان جهاد کشاورزی استان بوشهر هزینه‌های کنترل مطلوب آفت در هر هکتار را بیش از ۳۰ میلیون تومان و سرجمع نخلستان های استان بوشهر  ۱۵۰ میلیارد تومان تخمین زد. هزینه‌ای که او معتقد است برای طیف وسیعی از باغ‌داران امکان‌پذیر نیست.

احمد سبحانی معتقد است: در مناطق کانونی باید همه باغداران به اتفاق عملیات کنترل را انجام دهند و اجرای چنین برنامه‌ای نیازمند پرداخت تسهیلات کم بهره به باغ‌داران مناطق کانونی است تا با هدایت مجموعه سازمان جهاد کشاورزی عملیات کنترلی در یک بازه زمانی حداقل پنج سال به نحو مطلوب انجام شود.

عبدالله حیدری یکی از باغداران منطقه فاریاب شهرستان دشتستان که تاکنون ۶۰ اصله از نخیلات او گرفتار آفت چوب‌خوار خرما شده است می‌گوید: باغداری هزینه‌های بالایی دارد و حالا این آفت زحمت و مشکلات ناشی از باغداری را دوچندان کرده است.

او چنانکه خود می‌گوید: روش‌های مختلفی برای از بین بردن این آفت‌ها استفاده کرده است اما با این وجود آفت چوب‌خوار خرما شماری از نخل‌های باغش را از پای درآورده است.

 این باغدار فاریابی ادامه می‌دهد: از روش‌های مختلفی برای مقابله با آفت چوبخوار استفاده کردم اما تنها تاکنون تله نوری کارساز بوده و برای از بین بردن این آفت چهار تله نوری نصب کرده ام. 

حیدری معتقد است: حمایت سازمان جهاد کشاورزی از باغدارانی که نخیلات آنها دچار آفت شده‌اند ضروری است چون به تنهایی و بدون حمایت امکان ریشه کن کردن این آفت وجود ندارد.

نخیلات تنگستان امروز در کنار مشکل بی آبی به دلیل شیوع آفت کرم چوبخوار خرما به یک وضعیت بحرانی رسیده و این آفت بسیاری از باغ‌های این منطقه از استان بوشهر که از قطب‌های خرماخیز به شمار می‌رود را از بین برده، اینها بخشی از سخنان علی عالی‌زاده باغدار تنگستانی است.

او به خبرنگار ایرنا گفت: چند سالی است که این آفت باغ‌های خرمای استان بوشهر بویژه منطقه تنگستان را تحت تاثیر قرار داده و بازدیدهای میدانی زیادی از سوی مسئولان استانی و کشوری انجام شده اما نتیجه بخش نبوده و امروز این آفت همه باغ‌های منطقه را فراگرفته و نخل‌داران از عهده مخارج مقابله با آفت برنمی‌آیند.

این باغدار تنگستانی اینچنین ادامه می‌دهد: در زمان حاضر هر باغ به صورت پراکنده به طور میانگین ۲۰ تا ۵۰ اصله نخل آن شکسته و برخی دیگر که هنوز سرپا هستند ظاهر آنها نشان می‌دهد درختانی ضعیف و بزودی می‌میرند.

عالی‌زاده مُردن هر نخل را به مثابه کَنده شدن بخشی از جان نخل‌دار عنوان کرد و معتقد است: این نخل‌ها از یادگاران پدرانمان هستند که به دلیل خشکسالی و امروز نیز آفت اینچنین ثمره زحمت آنان براحتی از بین می‌رود و ما به دلیل هزینه‌های بالا از پس آن برنمی آئیم.

این نخلدار تنگستانی می‌گوید: برای نجات جان نخیلات استان‌های خرما خیز؛ دولت باید اقدامی جدی انجام دهد.

این باغدار تنگستانی که دارای چهار هکتار نخل است در خصوص روش مبارزه خود با آفت چوبخوار خرما اینگونه توضیح می‌دهد: طی ۲ سال خمیری از ۲ نمونه سم درست کرده و تمام سوراخ‌ها و منافذ ایجاد شده روی تنه نخل که در اثر آفت به وجود آمده بود را پرکردم به این صورت توانسته ام تا حدودی جلو شیوع این آفت را بگیرم اما این روش بسیار هزینه بر است و از عهده بسیاری از باغداران برنمی آید.

تلاش برای تامین اعتبار مبارزه با آفت چوبخوار خرما

با شدت گرفتن و شیوع آفت چوبخوار از سال ۹۳ – ۹۴سازمان جهاد کشاورزی برای مقابله با آن اقدام به تدوین برنامه پیش‌گیری و کنترل شامل تقویت بنیه باغ، تهیه و تدارک تله های نوری، ارتقای کیفیت آب آبیاری و مبارزه شیمیایی با آفت کرد.

در این زمان تاکنون هر ساله بخش قابل توجهی از اعتبارات ملی و استانی به اجرای مدیریت تلفیقی آفات چوبخوار تخصیص یافته است که شامل عملیات تکریب، نصب تله نوری و مبارزه شیمیائی با نصب پوشش و مصرف سموم تدخینی بوده است، همچنین پایلوت های اجرایی مدیریت تلفیقی این آفات چندین سال در مناطق کانونی در حال اجراست تا باغداران به عنوان دستورالعمل اجرایی و  الگوی عملی برای کنترل آفت از آن استفاده کنند.   

مسئول کمیسیون کشاورزی، آب، محیط زیست و منابع طبیعی اتاق بازرگانی استان بوشهر می‌گوید: بررسی‌های انجام شده بیانگر این است که نخیلات این استان نسبت به سایر استان‌های خرما خیز از نظر شیوع آفت چوبخوار خرما دچار آلودگی بیشتری است. 

حیدر رئیسی اینگونه ادامه می‌دهد: این آفت تاکنون ضررهای زیادی به باغداران وارده کرده و با وجود اجرای طرح‌های مختلف اما نخلداران رضایت چندانی از اجرای طرح‌های پیش‌گیرانه ندارند و لازم است اقدام موثرتری در این راستا انجام شود.

او می افزاید: در همین راستا کمیسیون کشاوزری، محیط زیست و منابع طبیعی اتاق بازرگانی در قالب نامه‌ای این موضوع را به شورای گفت وگوی دولت و بخش خصوصی مطرح کرده و اظهار نظر تمام استان‌های خرما خیز کشور در این زمینه به اتاق بازرگانی ایران برای بررسی ارسال شده است.

در همین راستا برای تخصیص بودجه مناسب برای مقابله و کنترل آفت چوبخوار خرما وزارت جهاد کشاورزی به وزارت کشور نامه‌ نوشته است.

وی ادامه داد: همچنین اتاق بازرگانی استان بوشهر نیز این آمادگی را دارد با حضور کارشناسان با تجربه با هدف ارائه راهکارهای موثر برای مبارزه با آفات چوبخوار خرما آموزش‌های تخصصی به نخلداران ارائه دهد.

با توجه به وضعیت شیوع آفت چوبخوار امروز مدیریت بحران و خیلی از ارگان‌های تصمیم گیر استان متقاعد شده‌اند که شیوع این آفت خسارت سنگینی برای نخیلات به دنبال دارد و در همین راستا قرار است با حمایت سازمان حفظ نباتات کشور، اعتبار ویژه‌ای برای استان‌های خرما خیز کشور پیش بینی شود.

مسئول کمیسیون کشاورزی، آب، محیط زیست و منابع طبیعی اتاق بازرگانی استان بوشهر گفت: البته در کنار آن، اعتبارات استانی می‌تواند گام‌های اساسی و جدی برای پیش‌گیری از شیوع این آفت بردارد و ادامه این برنامه نیاز به همکاری باغداران دارد.

امروز آفت چوبخوار خرما با توجه به سرعت عملی که دارد به یک آفت ملی تبدیل شده و در کنار دستورالعمل‌های تدوین شده برای مقابله با آن همکاری بخش خصوصی از جمله میز خرما و باغداران الزامی است زیرا هر گونه سهل انگاری امکان همه گیری این آفت در باغ های استان بوشهر وجود دارد.