کرونا زخمی دیگر بر دردهای بهورزان

دانشنامه ویکی‌پدیا در تعریف بِهورز عنوان کرده که “کارمند بهداشت در روستا است که در یک یا چند خانه بهداشت (کوچک‌ترین واحد بهداشتی درمانی) مشغول به کار باشد” اما در وقعیت این تعریف بسیار کوتاه و مختصرتر از فعالیت های بهورزان در محیط روستا است.

“اجرای نظام مراقبت از بیماریهای واگیردار در روستاها، مراقبت از مادران باردار و شیرده، واکسیناسیون کودکان، مراقبت‌های بهداشتی گروه کودکان، میانسالان، سالمندان و ارائه آموزشهای بهداشتی در پیشگیری از بیماری‌ها، توجه به بهداشت محیط و حرفه‌ای، اجرای کلاس های آموزشی برای گروه های مختلف زنان خانه دار و مادران و بهداشت مدارس” بخشی از وظایف بهورزان در چارچوب فعالیت در خانه‌های بهداشت است.

طبق آمارهای رسمی بهورزان در ارتباطی صمیمی با مادران روستایی و تلاشی گسترده، توانسته اند میزان مرگ و میر مادران را به علت عوارض حاملگی و زایمان، از ۱۴۰ مورد در ۱۰۰ هزار تولد زنده در سال ۱۳۶۳ را به ۵۴ مورد در ۱۰۰ هزار تولد زنده در سال ۱۳۷۰ کاهش دهند که به معنای جلوگیری از مرگ یک هزار و ۷۲۰ مادر در سال بوده و این آمار اکنون بسیار ارتقا پیدا کرده است.

بهورزان از همان ابتدای بسیج همگانی مقابله با کرونا، در خانه‌های بهداشت با تمام خانواده‌های تحت پوشش به طور مستمر در تماس بودند و در اجرای برنامه های مراقبتی پیشگیری از کرونا از جمله طرح سردار شهید حاج قاسم سلیمانی و واکسیناسیون نقش پررنگی داشتند.

بهورزان در قالب طرح سردار شهید حاج قاسم سلیمانی در سه مرحله تمامی جمعیت تحت پوشش خود را غربالگری کردند و علاوه بر آن هر خانواری که موارد مثبت مبتلا به کرونا داشت تست کرونا سایر اعضای خانواده توسط بهورزان انجام می شد.

اکنون نیز در دوران واکسیناسیون کرونا بهورزان در روستاهای تحت پوشش خود، طبق برنامه ریزی رده‌های سنی و گروه های هدف (بیماران خاص) را واکسیناسیون می‌کنند و در برخی مناطق از جمله استان کردستان آنان در نوبت بعداز ظهر و روزهای تعطیل در مناطق شهری مشغول غربالگری و واکسیناسیون هستند.

همکاری و تعامل بهورزان با مراکز درمانی برای واکسیناسیون در حالی انجام می‌شود که حق‌الزحمه این همکاری که در نام به صورت داوطلبانه و در عمل اجباری است، بسیار کمتر از مراقبان سلامت (شاغلان مراکز جامع سلامت شهری) و سایر نیروهای واحدهای درمانی است.

بهورزان تمام توان خود را به کار می گیرند تا در محیط سنتی روستا، اهالی را برای پیشگیری از گسترش کرونا ترغیب کنند و پس از شناسایی بیماران مبتلا به کووید ۱۹ آنان را به مراکز درمانی ارجاع دهنددر حالی که در تمام دنیا پیشگیری از درمان مهمتر است بهورزان تمام توان خود را به کار می گیرند تا در محیط سنتی روستا، اهالی را برای پیشگیری از گسترش کرونا ترغیب کنند و پس از شناسایی بیماران مبتلا به کووید ۱۹ آنان را به مراکز درمانی ارجاع دهند.

تعدادی زیادی از بهورزان هم مانند سایر مدافعان سلامت به کرونا مبتلا شده و حتی برخی جان خود و یا عزیزان خود را در این راه از دست دادند اما وقتی که از مدافعان سلامت سخن به میان می‌آید، بیشتر پزشکان و پرستاران مدنظر هستند و کمتر از بهورزان نامی به میان می‌آید.

در این ایام شیوع ویروس کرونا دانشگاه‌های علوم پزشکی مبالغی را برای این فعالیت بهورزان تخصیص داده بودند و در کمال ناباوری دریافتی نیروهای ستادی بهداشت که بیشتر فعالیت آنان ثبت اقدامات بهورزان بود، چندین برابر بیشتر از مبلغ دریافتی بهورزانی بود.

مشکلات بهورزان تنها به ایام شیوع کرونا مختص نمی شود، بهورزان از نظر چارت سازمانی زیر نظر معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی قرار دارند اما بر حسب شرح وظایف خود کارهای درمانی نیز انجام می دهند و مراحل مختلف واکسیناسیون اطفال یکی از مهمترین و حساس ترین وظایف آنها به شمار می رود.

نکته دیگر این است که بهورزان در چند مرحله واکسن کودکان که حساسیت خاص و دقت زیادی می طلبد را تزریق می کنند اما مجاز به انجام تزریقات غیرواکسیناسیون نیستند و حتی نمی توانند تحت پوشش بیمه تزریقات قرار گیرند.

این در حالی است که مردم روستا انتظار دارند، بهورزان این گونه خدمات “تزریقات” را در کنار سایر مسوولیت های خود ارائه دهند، اما به دلیل وجود خلا قانونی در صورت بروز مشکلی برای بیمار هیچ نهادی از بهورزان حمایت نمی کند.

به سبب فعالیت بهورزان در مناطق سخت‌گذر، روستایی و کمترتوسعه یافته، ارایه خدمات به بیماران پرخطر (هپاتیت و…) و توزیع کُلر (ضدعفونی آب شرب روستا) یکی از مطالبات مهم بهورزان قرار گرفتن این شغل در ردیف مشاغل سخت و زیان آور است که تاکنون جامه عمل به خود نگرفته و در ادوار مختلف مجلس شورای اسلامی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.

موضوع قرار گرفتن بهورزی در ردیف مشاغل سخت و زیان آور در مجلس هشتم به عنوان طرح یک فوریتی بهورزان رای نیاورد و در مجلس نهم نیز این طرح رد شد

موضوع قرار گرفتن بهورزی در ردیف مشاغل سخت و زیان آور در مجلس هشتم به عنوان طرح یک فوریتی بهورزان رای نیاورد و در مجلس نهم نیز این طرح رد شد ولی دوباره تعدادی از نمایندگان طرحی را به صحن مجلس آوردند و نمایندگان به بهانه بار مالی برای دولت باز هم این قشر را ناامید کردند.

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی می تواند با تاسیس معاونت بهورزی جهت حمایت های شغلی از بهورزان در راستای اصلاح آیین نامه بهورزی پیرامون ارتقای شغلی و سازمانی این قشر گام بردارد و از طرفی تبدیل دوره ۲ ساله آموزشی بهورزی به عنوان سنوات خدمتی یا مقطع تحصیلی می تواند قدم هایی در راستای بهبود وضعیت بهورزان باشد.

بهورزان در ادوار گذشته با مدارک تحصیلی کمتر از دیپلم استخدام می‌شدند و پس از موفقیت در دوره ۲ ساله بهورزی در خانه‌های بهداشت روستا مشغول فعالیت می‌شدند و در یکی ۲ دهه اخیر مدرک دیپلم برای ورود به شغل بهورزی الزامی است و نکته قابل تامل این است که ادامه تحصیل بهورزان در مراکز دانشگاهی سراسری به علت تداخل تحصیل و کار ممنوع و در صورت ادامه تحصیل در سایر دانشگاه‌ها (آزاد اسلامی و پیام نور) مدرک دانشگاهی برای آنان لحاظ نخواهد شد.

این در حالی است که در سایر مشاغل، کارمندان دولت پس از استخدام در صورت فارغ‌التحصیلی مدرک تحصیلی آنان برای یک مقطع بالاتر تطبیق داده می‌شود و بهورزان در صورت ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر این ارتقای مدرک در حکم کارگزینی آنان لحاظ نمی شود.

بهورزان در میان مشاغل حساس وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی از جمله کسانی هستند که از قافله تغییر و تحولات این وزارتخانه جا مانده و تنها ارتقای شغلی آنها در طول دوران خدمت بازنشستگی است و یکی از دلایل این امر بروز نشدن برخی قوانین و بخش‌نامه در مورد بهورزان است که مربوط به چندین دهه قبل و حتی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی است.

بهورزان در موارد ضروری، مثل بیماری های واگیردار، آموزش اطرافیان بیمار در زمینه روش های صحیح پرستاری از بیمار، مصرف صحیح دارو و رعایت موازین پیشگیری را انجام می دهد و باید از طریق مراقبت و بازدید ادواری از منزل بیمار، ضمن پیگیری درمان وی، از سلامت اطرافیان بیمار نیز مراقبت کنند.

ریشه کن شدن بسیاری از بیمارها از بیماری فلج اطفال در کشور و بیماری یابی سریع در جامعه از نتایج تلاش های بهورزان است و اکنون طبق نظر بسیاری از کارشناسان این حوزه، بهورزان در مهار ویروس کرونا و فروکش کردن پیک‌های مختلف کووید ۱۹ نقش بی بدیلی ایفا کردند.

۱۲ شهریور ماه به عنوان روز بهورز نامگذاری شده است، در چنین روزی در سال ۱۳۶۳ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با هدف کمک رسانی هر چه بیشتر به بیماران روستایی و همچنین در جهت تحقق یکی از اهداف مقدس انقلاب اسلامی مبنی بر فقر زدایی از روستاها، اقدام به تاسیس خانه هایی با نام خانه بهداشت زد تا در این اماکن بهورزان فعالیت کنند.

هم اکنون بیش از ۳۲ هزار بهورز در سراسر کشور خدمات بهداشتی و درمانی را در روستاهای دورافتاده و سخت گذر ارائه می دهند و سهم استان کردستان ۹۵۰ بهورز از این تعداد است که در ۶۳۰ خانه بهداشت روستایی مشغول فعالیت هستند.