کرونا و “صبح‌دم” متفاوت عاشورایی بوشهری‌ها

به گزارش ایرنا، آداب و رسوم خاص عزاداری در مناطق مختلف کشور آمیخته با فرهنگ و جغرافیای خاص آن محیط است و عزاداری سنتی مردم استان بوشهر با سبک کم نظیر، محتوای غنی نوحه‌ها و پایبندی به سنت‌های اصیل از ظرفیت بالایی در فرهنگ سازی قیام عاشورا برخوردار است.

به دلیل شرایط خاص آب و هوایی بیشترین بخش عزاداری بوشهری‌ها در شب و در مسجدها و حسینیه‌ها برگزار می‌شود؛ پس از برگزاری ۹ شب عزاداری در شب عاشورا نوای حزن انگیز سنج و دمام  در بیشتر محله‌ها و مناطق طنین انداز می‌شود و از نیمه‌های شب مردم برای “مُروا” سالی و به عنوان اینکه سال دیگر هم خدا توفیق دهد و در عزای سرور و سالار شهیدان حاضر باشند به چهار محل قدیم بوشهر که شامل محله‌های کوتی (شیخ سعدون)، شنبدی، دهدشتی و بهبهانی است می‌روند و با مردم آن محله‌ها تا نیمه‌های شب به سینه زنی و عزاداری می‌پردازند.

صبحدم، یکی از مهمترین مراسم‌ و آیین‌هایی است که در شب دهم عاشورا در مسجد، حسینیه یا تکایا برگزار می‌شود و حضور زن‌ها در این مراسم بیشتر از مردان است و در پاره‌ای از محله‌ها فقط زن‌ها این مراسم سنتی را برگزار می‌کنند.

به طور معمول عزاداران حسینی، شب را نمی‌خوابند و به یاد آخرین شب زندگی امام حسین(ع) از نیمه شب عاشورا تا طلوع فجر عزاداری، سینه‌زنی و نوحه‌خوانی می‌کنند.

روش اجرای صبحدم بدان گونه است که زنان عروسکی که نمادی از علی اصغر (ع) است را حمل می‌کنند و پشت سر مردان که علم بزرگی را که از قبل آماده کرده و پارچه‌ها و شال‌های رنگارنگ و سیاه از آن آویزان کرده‌اند به یاد علم‌دار کربلا حضرت عباس (ع) در دست دارند، مرکز قرار داده و اطراف آن دسته‌جمعی دایره‌وار می‌چرخند، چنان که مردان در جلو و زنان در پشت سر حرکت می‌کنند و می‌خوانند: “ای صبحدم یکدم مدم/ یک امشبی بهر خدا تا حسین کشته نگردد در زمین کربلا “.

مراسم صبحدم تا هنگام اذان صبح که مؤذن مسجد با صدای رسا شروع به اذان گفتن می‌کند ادامه دارد و همه عزاداران با هم می‌خوانند: “صبح قیامت دمید/ گشت به کام یزید/ از افق مشرقین/ صبح قیامت دوید/ زینب محزون و زار/ وقت اسیری رسید.» و مردم پس از مدت کوتاهی سوگواری، برای وضو و اقامه نماز آماده می‌شوند.

اما ۲ سالی است که به دلیل شیوع ویروس کرونا این عفریت بی‌رحم که براحتی جان‌ها را می‌ستاند و خیال رفتن نیز ندارد همه آیین‌های عزاداری سنتی را جمع کرده و مردم تنها به برگزاری مراسمی محدود و در مدت زمان کوتاهی آن هم در فضای باز بَسنده کرده اند.

هرچند برگزاری مراسم‌ عزاداری امام حسین (ع) بویژه در مسجدها و حسینیه‌هایی که شرایط لازم را ندارند برگزار نشد اما باز هم وحشت این ویروس نتوانست مردم را در خانه‌ها نگه دارد و با وجود گرما و شرجی طاقت فرسای مرداد ماه بوشهر عزاداران بوشهری به صورت محدود و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله اجتماعی در برخی مناطق روباز که از پیش تعیین شده بود حاضر و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی به عزاداری پرداختند.

پخت غذاهای نذری از جمله آش بوشهری (آش سبزی و گوشت) یکی دیگر از سنت‌های قدیمی بوشهری‌ها در شب عاشورا بود به نحوی که باید برای صبحانه عزاداران آماده می‌شد و از طرفی برای ناهار و شام نیز بیشتر شکر پلو که با شکر و زعفران و و قیمه بوشهری که با گوشت و نخود له شده ( چلو قیمه ) پخته می‌شود همچنین حلوا برنجی، حلوای آردی، شله زرد و حلیم هم در مناطق مختلف بوشهر به صورت نذری به مردم عزادار داده می‌شود که امسال به دلیل شیوع کرونا و رعایت بهداشت بیشتر نذری‌ها در قالب بسته‌های خشک غذایی در اختیار نیازمندان قرار گرفت.

شاید برگزار نشدن بسیاری از آیین‌ها و سنت‌های عزداری مانند بسیاری دیگر از سنت‌های این سرزمین در مناسبت‌های مختلف قربانی رعایت فاصله‌های کرونایی شد اما به معنی فراموشی نیست بلکه تجربه شیوه جدیدی از برگزاری سوگواری امام حسین (ع) و دستگیری بیشتر از نیازمندان را به ما آموخت.

کرونا بیش از یک ماه است که بر چهره بوشهر رنگ قرمز زده است و این تغییر رنگ صورت نمی‌گیرد مگر اینکه قوانین تحمیلی این ویروس بر زندگی انسان‌ها به طور کامل رعایت شود.