آوایی که موسیقی را در کردستان ماندگار کرد

به گزارش ایرنا، شاید آن زمان صحبت‌های پدربزرگم باورش برایم کمی سخت بود اما از یکی از نوادگان این هنرمند و خواننده نام‌آوازه کردستانی که پرسیدم، او هم آن را تایید کرد و چیز عجیبی ندانست و گفت: زمانی که استاد “سیدعلی‌اصغر کردستانی” در روستای محل زندگی‌اش(صلوات آباد) آواز می‌خواند، مردم سنندج صدایش را می‌شنیدند.

آوازهای زیبا و صدای ظریف این هنرمند نامدار کردستان هنوز هم زینت بخش محافل و مجالس است، بیخود نیست او را بلبل کردستان لقب داده‌اند، چراکه بلبل‌گونه می‌خواند و روح و روان انسان را جلا می‌دهد.

استاد سید علی اصغر کردستانی در روستای صلوات آباد(۱۵ کیلومتری شرق سنندج) در خانواده‌ای مذهبی به دنیا آمده است. اغلب منابع تاریخ ولادت وی را سال ۱۲۵۰ هجری شمسی اعلام کرده اند اما رضا صلواتی از نوادگان(نتیجه سید علی اصغر) وی، تاریخ ولادتش را ۱۲۶۱ هجری شمسی و وفاتش را سال ۱۳۱۵ اعلام کرد.

سید علی اصغر کردستانی فرزند سیدنظام الدین با بانویی به نام ماه‌شرف خانم ازدواج کرد و ثمره ازدواجش سه پسر به نام‌های سیدعبدالاحد، سیدمسیح و سیدعلی‌اشرف و ۲ دختر به نام‌های زهرا و شرافت بوده ‌است.

این نابغه عرصه موسیقی مقدمات خواندن و نوشتن را در دامن خانواده یاد گرفت، سپس برای کسب دانش وی را به مسجد دارالحسان سنندج(جامع کنونی) فرستادند و پیش شیخ “عبدل مؤمن” پدر “آیت الله مردوخ” و “ملا ابراهیم کانی مشکانی” درسهای آن زمان را آموخت.

آن زمان معمولا تدریس قرآن، گلستان و بوستان سعدی رسم بوده است. سید علی اصغر هنرش را با تلاوت قرآن شروع کرده و آنقدر صوت زیبایی داشته که در همان سن کودکی آوازه‌اش در شهر می‌پیچد تا اینکه کم کم به شعر و آواز علاقه پیدا می‌کند و در راهی قدم می‌گذارد که پایانش شهرت “بلبل کردستان” است.

با توجه به اینکه برخی منابع، وفات این هنرمند نامدار کردستان را ۱۴ مردادماه سال ۱۳۱۵ اعلام کرده اند، این فرصت را غنیمت شمردم و برای آشنایی بیشتر مردم با هنر و زندگی استاد سیدعلی‌اصغر کردستانی، با رضا صلواتی(از نوادگان وی)، خواننده و فعال عرصه موسیقی صحبت کردم.

تابوشکنی سیدعلی‌اصغر

همانطور که گفته شد، سیدعلی‌اصغر کردستانی در خانواده‌ای مذهبی و متدین به دنیا آمده است، بنابراین آواز و خوانندگی در دوره ای مانند قاجار و در چنین خانواده‌ای باب نبوده است.

رضا صلواتی در این باره گفت: مرحوم سید علی اصغر بعد از حضور در مسجد دارالاحسان و فرا گرفتن قرآن و درس‌های مرسوم آن دوره، کم کم به شعرهای سعدی و حافظ علاقمند و شروع به زمزمه اشعار و آواز می‌کند.

وی ادامه داد: از آنجایی که خانواده و بزرگان اهل عرفان و ادب و دیانت بوده‌اند، با آواز خواندن علی‌اصغر موافق نبوده‌اند اما این هنرمند نام آوازه بدون توجه به مخالفت بقیه و برخلاف موج منفی که علیه او راه انداخته‌ بودند، به راه خود ادامه داد و در واقع انقلابی در روستای صلوات آباد بپا کرد و قدم در دنیای موسیقی گذاشت.

این استاد عرصه موسیقی جسارت به خرج داد و به صورت علنی اقدام به خواندن آواز کرد و به سبب صدا رسا و دلنشینش در بین مردم کردستان و حتی ایران به عنوان یک هنرمند جایگاه خاصی پیدا کرد.

حضور در تهران و ضبط ۲۰ آهنگ

نواده سیدعلی‌اصغر ادامه داد: پدربزرگم بعد اینکه استعدادش را به اهالی و بزرگان سنندج نشان داد، خانواده آصف( از خانواده‌های اصیل سنندج) توجه زیادی به وی کرده و برای ادامه کارش در حوزه موسیقی مشوق او می‌شوند.

صلواتی به این هم اشاره کرد که متاسفانه از تلاوت‌های قرآن استاد علی اصغر کردستانی هیچ مدرک و سندی نمانده و صدایی هم ضبط نشده است.

نواده این هنرمند نامدار کُرد اضافه کرد: سید آواز کردستان همراه با خانوده آصف به تهران رفت و در یک مهمانی که بزرگان موسیقی ایران از جمله قمرالملوک جمع بوده‌اند، شرکت کرد اما چون برای حاضران شناخته شده نبود مورد بی توجهی قرار گرفت که همین رفتار مهمانان در مجلس، باعث دلخوری استاد می‌شود و ناخودآگاه شروع به خواندن آواز می‌کند که موزیسین‌های حاضر در مهمانی هم بی اختیار برای او ساز می‌زنند و همراهی اش می‌کنند.

صدای دلنشین سید علی اصغر شور و شوق خاصی را به مهمانان حاضر در مجلس می‌دهد و تشویق حضار را در پی داشته است.

همین هنرمندی استاد در مهمانی، وسیله ای برای شهره شدن وی شد و شرکتی به نام “پلیفون” با مسوولیت حکیم حیم بغدادی، با او قرارداد ببندد. سید هم یک ماه در تهران ماندگار می‌شود و ۲۰ آهنگ بر صفحه گرامافون ضبط می‌کند که البته در حال حاضر ۱۴ آهنگ آن باقی مانده و ۶ آهنگ دیگرش بخاطر اتفاقات مختلف از بین رفته است.

صدای سیدعلی‌اصغر، الهام گرفته از طبیعت

از سنندج به سمت همدان که حرکت کنید، بعد از حدود پنج کیلومتر به تدریج شیب جاده زیاد می‌شود و گردنه صلوات آباد خودنمایی می‌کند. روستای صلوات آباد(زادگاه سیدعلی اصغر کردستانی) هم در همین مسیر و در میان دره ای نسبتا عمیق و طبیعتی زیبا قرار گرفته است.

پیش از این نیز اشاره شد که سید علی اصغر کردستانی به “بلبل کردستان” مشهور است. دلیل این مهم را از رضا صلواتی نواده او پرسیدم که گفت: در روستای صلوات آباد و طبیعت منطقه، بلبل زیست می کردند که با شنیدن صدای استاد علی اصغر، آواز بلبل برای شنونده و مخاطب تداعی می‌شود.

او ادامه داد: شباهت زیادی بین تحریرهای ریز، وسعت و زیبایی صدای استاد با صدای بلبل وجود دارد و به صدای او به نوعی الهام گرفته از طبیعت است و به حق، عبارت “بلبل کردستان” شایسته این هنرمند بلندآوازه است.

صلواتی افزود: صدای استاد ماورایی است، چراکه بدون آنکه فشاری به خود بیاورد، با وسعت صدای بالا و حنجره‌ای طلایی آواز خوانده است و صدای او همراه بوده با عرفان، سادگی، صمیمیت و خلوص قلب.

وی خاطره‌ای را تعریف کرد و گفت: روزی استاد در شهر سنندج مشغول قدم زدن بوده و وارد قهوه‌خانه‌ای در خیابان فردوسی می‌شود. اتفاقا صفحه گرامافون داخل قهوه خانه یکی از آهنگ های او را پخش می‌کرده که استاد بلافاصله ناراحت شده و گریه می‌کند. یکی از دوستان می گوید استاد اینکه صدای خودتان است چرا گریه می‌کنید؟ در جواب می‌گوید: نمی دانستم اینقدر صدایم بد است کاش ضبط نمی کردم.

صلواتی ادامه داد: در واقع استاد از این ناراحت بوده که صفحه گرامافون نتوانسته وسعت و زیبایی واقعی صدای او را ضبط کند، چراکه قدرت دستگاه در همان حد بوده است.

به گفته او، سیدعلی اصغر کردستانی در کنار خوانندگی، شعر هم می گفته و خط بسیار زیبایی هم داشته است و نسب او با چند واسطه به باباعلی همدانی(برادر باباطاهر همدانی) برمی‌گردد.

بهرحال از این بحث ها که بگذریم هنرمندانی چون سیدعلی اصغر کردستانی، نماد و هویت فرهنگی نه تنها کردستان بلکه کشورمان هستند، چه خوب است که قدر آنان را بدانیم و با معرفی آنان به نسل جوان برای حفظ نامشان همواره تلاش کنیم؛ همچنانکه “بلبل کردستان” برای همیشه نامش در تاریخ موسیقی منطقه ماندگار و صدایش جاودانه است.

ضرورت حفط نام شهر خلاق موسیقی با الهام از هنرمندانی چون بلبل کردستان

صلواتی ۴۶ ساله که خود در عرصه موسیقی دستی بر آتش دارد و چندین سال است به سبک و سیاق جدش(سیدعلی اصغر) آواز می‌خواند، آرزویش شهرت جهانی سنندج در عرصه موسیقی با خلاقیت و الهام گرفتن از صدای هنرمندانی مانند سیدعلی اصغر کردستانی است.

قطعا سیدعلی اصغر کردستانی، آبرو و اعتباری بزرگ برای موسیقی و فرهنگ کردستان رقم زده و بی‌توجهی یا فراموش کردن آهنگ‌ها و صدای ماندگار و منحصربه فرد این نابغه دوران، ظلمی بزرگ در حق وی و هنر استان است.

آرامگاه سید علی اصغر کردستانی در زادگاهش روستای صلوات آباد قرار دارد و المان مقبره این هنرمند بزرگ ۲۷ اسفند سال ۱۳۹۵ با حضور مسئولان استان در همان روستا رونمایی شد.