ماجرای یک دیوار و بادامک‌هایی که قطع شدند

بادامک‌های جنگل دست‌کاشت لنجان  در غرب اصفهان ۴۰ ساله‌اند. بالغ بر ۱۰ هزار هکتار جنگل دست‌کاشت که در هر هکتار آن دستکم ۵۰۰ اصله بادامک وجود دارد و این یعنی پنج میلیون بادامک که همه را شرکت ذوب آهن در راستای تعهداتش در دهه ۷۰ کاشته است. امروز اما به روایت کارشناسان منابع طبیعی، شمار زیادی از این درختچه های بارور بادامک، حدود ۵۰ تا  ۶۰ هزار اصله باید قربانی یک دیوار ۱۲ کیلومتری برای حفظ حریم امن کارخانه ذوب آهن شوند. به گفته آنها، تا اینجای کار حدود ۵ هزار بادامک بدون مجوز اداره کل منابع طبیعی استان اصفهان قلع و قمع شده و با ورود جانشین دادستان اصفهان، این اقدام متوقف شده است.

اما روایت شرکت ذوب آهن چیز دیگری است و آن اینکه، برای این دیوار، حداکثر ۶۰۰ تا ۷۰۰ بادامک قطع خواهد شد و به ازای هر درختچه ای که قطع شده، یک درختچه و یک نهال شامل بادام کوهی و نهال جونی پروس(سرو خزنده) کاشته شده است.

همه اینها در حالی است که طبق ماده ۱ قانون حفظ و حمایت  از منابع طبیعی و ذخایر جنگلی مصوب سال  ۷۱  مجلس شورای اسلامی، بادامک یک درختچه ممنوع القطع در سراسر ایران محسوب می شود و از سوی دیگر، این درختچه کم توقع به لحاظ خواهش های اکولوژیکی، دارای کارکرد محیط زیستی بالا است.

در قانون یاد شده به صراحت آمده است : « از تاریخ تصویب این قانون گونه‌های درختانی از قبیل شمشاد، زربین، سرخدار، سروخمره‌ای، سفیدپلت، حرا و چندل، ارس، فندق، زیتون‌طبیعی، بنه (‌پسته وحشی)، گون، ششم، گردو (‌جنگلی) و بادام وحشی (‌ بادامک) در سراسر کشور جزء ذخائر جنگلی محسوب و قطع آنها ممنوع‌می‌باشد.»

بادامک‌ها در لنجان اصفهان، سال‌ها حکم ریه تنفسی را داشته‌اند، حافظ خاک بوده‌اند و مامن پرندگانی که این گونه را را خانه امنشان می‌دانستند. در حالی که به گفته کارشناسان روند بیابان زایی در غرب اصفهان، در زرین شهر فزاینده شده است، گستره‌ای از مامنگاه باقِرقِره‌های گندمی(گونه ای پرنده) و پوششی که تن بیابان را پوشانده، در معرض تهدید است.

سووال اما  این است که با کدام مجوز و با کدام طرح توجیه پذیر اقدام به قطع شمار قابل توجهی از درختچه‌های بادامک شده است؟ در حالی که روند بیابان زایی در غرب اصفهان شتاب گرفته، چگونه وسعتی از درختچه‌های بادامک قربانی یک دیوار می‌شوند؟ و یا اگر ذوب آهن روزی بذر بادامک‌ها را در دل خاک کِشته، می‌تواند آنها را امروز بِکُشد؟!

این‌ها سوالاتی است که کوشنده‌های محیط زیست پرسیده‌اند و سووالاتی بیشتر که چگونه ذوب آهن با آن همه بارگذاری بر زاینده رود و حجم بالای آلودگی برای اصفهان می‌تواند ریه تنفسی غرب اصفهان را دست‌خورده و پاکتراشی کند؟! آنها حفظ بادامک ها و جبران خسارت آنچه قطع شده است را مطالبه برحق شهروندان دانسته‌اند و از نهادهای نظارتی می‌خواهند که در این رابطه ورود جدی و قاطعانه داشته باشد.

پاکتراشی بادامک ها به چه قیمت!

به گفته مرتضی برزو زاده، رییس اداره جنگلکاری اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان در گفت‌وگو با ایرنا، گرچه اراضی جنگل بادامک در لنجان در محدوده اراضی ملی تحت نظارت منابع طبیعی نیست و درختچه ها را شرکت ذوب آهن در دهه هفتاد کِشته است، اما آنها به دلیل قطع یک گونه جنگلی معترض شده‌اند.

برزو زاده به ایرنا گفت: آقایان عرض ۱۵ تا ۲۰ متر از جنگل بادامک‌ را به بهانه اینکه می‌خواهند دیوار بگذارند، پاکتراشی می‌کنند. ما سمت قانونی نداریم ولی به دلیل قطع یک گونه جنگلی، اداره منابع طبیعی شهرستان لنجان به دادستان نامه نوشت، که باید جلوی قطع بادامک‌ها گرفته شود.

وی افزود: به دلیل قطع یک گونه ممنوع القطع و هم به دلیل اینکه این کارخانه، آلایندگی زیادی دارد و اگر بخواهد این مقدار از جنگل را هم که به لحاظ وظیفه اجتماعی کاشته است، قطع کند؛ کار درستی نیست!  نمی‌توانید بگویید وقتی خودم در اراضی‌ام کاشته ام، چنین حقی را دارم! اجازه قطع درختچه ها را ندارید؛ مثل بچه ای می ماند که  شما متولدش کردید ولی بعد حق ندارید آن را بُکشید.

حرف برزو زاده و همکارانش در اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان این است که ذوب آهن اگر می‌خواهد دیوار بکشد و دیوار پیش ساخته بتنی هم بیاورد، با احتساب عبور  یک جرثقیل از کنار دیوار، نهایت ۳ یا ۴ متر عرض می‌خواهد  نه ۱۵ تا بیست متر! و برای عرض ۳ تا ۴ متر  هم باید سعی کنند کمترین درختچه قطع شود.

رییس اداره جنگلکاری اداره کل منابع طبیعی و آبخیز داری استان اصفهان، جنگل‌های دست کاشت بادامک در منطقه لنجان را سرمایه چهل ساله اصفهان خواند و گفت:  درختچه‌های بادامک این جنگل بذر می‌دهند؛ باروراند.  ما برای طرح‌های توسعه در جنگل‌هایمان  از این منطقه با هماهنگی ذوب آهن بذر جمع آوری می‌کنیم. متاسفانه تا این تاریخ حدودپنج هزار درختچه را قطع کرده‌اند و این جبران ناپذیر است.

آن طور که برزوزاده به ایرنا گفت، اداره منابع طبیعی شهرستان لنجان برای توقف قطع درختان ابعاد ماجرا را به دادستان این شهرستان اعلام می‌کند و سپس با پیگیری‌های بیشتر، جانشین دادستان اصفهان وارد عمل شده و قطع بادامک ها متوقف می‌شود.

برزو زاده به ایرنا گفت: وظیفه دادستان این است که ادعای عمومی را پیگیری کند. این یک حق عمومی است که درختچه‌های بادامک باشند و از اکسیژنی که تولید می‌کنند، بهره‌مند شویم. ذوب آهن نمی‌تواند این حق را از ما بگیرد، چون آلایندگی اش در ریه من و شما که در  اصفهان هستیم، می رود.

به باور این مقام منابع طبیعی استان اصفهان آنچه قطع شده و یا آنچه قرار است قطع شود، حق حداقلی شهروندان اصفهانی و لنجانی است که از آنها دریغ می‌شود.

قدر تک درخت‌های چهل ساله بادامک را بدانیم

در این پیوند محمد درویش عضو مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور به ایرنا گفت: اصفهان به شدت استان آسیب پذیری شده است و از هر چهارطرف جریان‌هایی که نشان دهنده تشدید بیابان زایی است به این خطه  هجوم می‌آورد . پس ما باید قدر  این تک درخت هایی که در طول ۴۰ سال گذشته، کاشته شده است را بدانیم و اجازه ندهیم به هیچ بهانه‌ای،  این ۱۰ هزار هکتاری که در  منطقه شمال لنجان و زرین شهر درختکاری شده و خیلی هم موفقیت آمیز بوده است، از دست برود.

این کارشناس منابع طبیعی در ادامه افزود: ، بادامک گونه بسیار ارزشمندی است؛ به این دلیل که خواهش‌های اکولوژیکی‌اش پایین است، بدون آبیاری می‌تواند در آن منطقه مستقر شود، خاک را از برهنگی نجات و ظرفیت گرمایی ویژه را افزایش بدهد، اصفهان را در برابر  پدیده گرد و غبار حفاظت و به تعدیل اقلیمی منطقه و به افزایش تنوع زیستی آن کمک کند.

وی یادآور شد: وقتی ذوب آهن  ۵۰ سال پیش در اصفهان مستقر شد، یکی از تعهداتش این بود که  فضای سبز ایجاد کند.حالا آنها  به این نتیجه رسیده‌اند که برای  حریم امن کارخانه باید دیوار بکشند. تا حالا در آن بَرِ بیابان دیوار نکشیده بودند ولی حالا نمی‌دانم چقدر دیوار لازم است یا نیست؟! اما برای این دیوار کشیدن لازم نیست چنین عرض گسترده ای از درختچه‌ها قطع شود.

از نگاه این کارشناس اگر  بخواهند ۱۲ کیلومتر دیوار بکشند، حدود ۶۰ هزار درخت دیگر باید قطع شود و این به گفته درویش، یک فاجعه بزرگ است.

پیشنهاد درویش این است که ذوب آهن می‌تواند از دیوارهای سیمی مستحکم با عرض کم بدون اینکه حتی یک درخت قطع شود، استفاده کنند؛ آنهم از مسیری که هم دیوارشان را داشته باشند و هم این جنگل حفظ شود.

وی افزود: خوشبختانه جانشین دادستان کل استان اصفهان دستور توقف این عملیات مخرب را داده است و امیدوارم سازمان‌های مردم نهاد پیگیری و مسببان این ماجرا را پیدا کنند. متخلف باید جبران کند و همه این پنج  هزار اصله درختی که قطع کرده است، حداقل ۲ برابرش را بکارد تا درس عبرتی شود برای بقیه که در شرایطی که اصفهان در شمار آلوده‌ترین شهرهای کشور قرار گرفته است، چنین بلایی بر سرش نیاید.

اشتباه نکنید، سرو خزنده آب‌بَر است

همچنین گفته‌می‌شود قرار است، ذوب آهن برای جبران آنچه از بادامک‌ها قطع شده است، “سرو خزنده”  بکارد، گونه ای آب‌بر که هیچگاه با شرایط بحرانی آب در اصفهان نمی‌تواند جایگزین بادامک بی توقع باشد. درویش دراین باره به ایرنا گفت: سرو خزنده یک درختچه زینتی است و مدام  باید به آن آب بدهند، در صورتی که بادامک گونه بومی منطقه است و بدون آبیاری هم مستقر می‌شود. نباید دست به چنین کاری بزنند.

ذوب آهن : حداکثر ۷۰۰ اصله درختچه قطع می‌شود

پیگیری خبرنگار ایرنا برای مصاحبه با منصور یزدی زاده،  مدیرعامل شرکت ذوب آهن بی نتیجه ماند و روابط عمومی این شرکت در پاسخ به سووالات مکتوب ایرنا در خصوص از بین رفتن پنج هزار بادامک و رسیدن این رقم به ۶ هزار درختچه، نوشت: این ارقام درست نیست. مسیری که برای ساخت این دیوار انتخاب شده از تراکم گیاهی بسیار کم برخوردار است . به دلیل تراکم بسیار کم، پوشش گیاهی در این بخش، حداکثر ۶۰۰ تا ۷۰۰ بادام کوهی قطع خواهد شد که به ازای هر درختچه، یک درختچه و یک نهال شامل بادام کوهی و نهال جونی پروس(سرو خزنده یا سرو کوهی) که متناسب با اقلیم منطقه است کاشته شده است. این بازکاشت تا کنون مشتمل بر ۷۰۰ بذر بادام کوهی و ۴۵۰ درختچه است ، ضمن این که بادام کوهی‌های موجود نیز از ریشه کنده نمی‌شود و به دلیل عمق بسیار زیاد ریشه ، در فصل آینده با بارش باران رویش مجدد خواهند داشت .

ذوب آهن اصفهان : درختان قطع شده جایگزین می‌شود

روابط عمومی ذوب آهن اصفهان برخلاف آنچه اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان اصفهان به ایرنا گفته، تاکید دارد که نسبت به هماهنگی و اخذ مجوزهای لازم از سازمان‌های ذیربط اقدام کرده است.

کارشناسان معتقداند، از بین رفتن  ۵۰ تا ۶۰ هزار بادامک، که ممنوع القطع و بسیار مهم برای جبران آلودگی هوا هستند، برای کشیدن یک دیوار گسترده منطقی به نظر نمی‌رسد. اما روابط عمومی ذوب آهن در پاسخ به این پرسش ایرنا، نوشت: این دیوار به طول ۱۳ کیلومتر است که ۲ کیلومتر آن در منطقه بدون پوشش گیاهی قرار دارد ؛ این دیوار به منظور حفظ ایمنی منطقه و  ساماندهی دپوی(ذخیره) ضایعات و سرباره های ذوب آهن اصفهان صورت می‌گیرد که  در سال‌های گذشته، تردد برخی افراد  غیر مسوول برای بهره برداری غیر قانونی از این ضایعات، برای این مجتمع عظیم صنعتی و مردم منطقه مشکلاتی ایجاد کرد. ضمن اینکه ساماندهی این ضایعات و سرباره ها ، اشتغال زایی نیز دارد.

ذوب آهن اصفهان بر این باور است که  فرآیندهای شرکت ذوب آهن اصفهان با توجه به موقعیت جفرافیایی قرارگیری آن، مطالعات انجام گرفته درخصوص میزان انتشار و نحوه پراکنش عوامل آلاینده توسط یکی از دانشگاه های معتبر کشور و مطابق با تحقیقات متخصصین حوزه محیط زیست نمی‌تواند بر افزایش میزان آلایندگی در کلان شهر اصفهان موثر باشد.

ذوب آهن اصفهان قبول دارد که جنگل بادامک‌های شهرستان لنجان از نمونه‌های موفق جنگل‌های دست‌کاشت ایران است  که علاوه بر جذب ذرات گرد وغبار، سالانه مقادیر قابل توجهی ازگازهای آلاینده محیط از جمله CO۲ را درطی فرآیندهای فتوسنتز و ترسیب کربن جذب می کند،که تأثیر زیادی در جذب گازهای گلخانه ای و به تبع آن کاهش عوامل آلاینده زیست محیطی در بخش هوا در گستره ای فراتر از جغرافیای این شرکت آهن دارد. 

ذوب آهن اصفهان که در سال ۱۳۵۰ به بهرداری رسید؛ اولین و بزرگترین کارخانه تولیدکننده فولاد ساختمانی و ریل در ایران و بزرگترین تولید کننده محصولات طویل در خاورمیانه است که با ظرفیت ۳ میلیون و ۶۰۰ هزارتن فولاد ، انواع مقاطع فولادی ساختمانی و صنعتی تولید می‌کند.