۲۵ سال بالندگی رادیوشهر مراغه در عرصه ارتباطات توسعه

گفتار به عنوان کم‌نظیرترین و متداول‌ترین عملکرد انسان وقتی با امواج یک رسانه موثر در امر توسعه همچون رادیوشهر مراغه در خانه‌ها، مغازه‌ها و حتی خودروها طنین‌انداز می‌شود، لذت بهره‌مندی از محتوا ضمن انجام کارهای روزمره را به مخاطبانش می‌چشاند و اصطلاح رسانه گرم از «مارشال مک‌لوهان» را یادآوری می‌کند. 

نگاهی به تاریخچه شکل‌گیری رادیوشهر مراغه نشان می‌دهد که این رسانه محلی و جذاب به چه میزان طی دو و نیم دهه گذشته مورد اقبال مردم و مسئولان قرار می‌گیرد و چگونه در مدتی کوتاه به پشتوانه همین اقبال عمومی به بالندگی در عرصه ارتباطات توسعه می‌رسد؟

رادیوشهر مراغه پس از تاسیس در ۱۹ مرداد ۱۳۷۵ به مدت پنج سال در ساختمان اداره پست مراغه به عنوان مستاجر با یک استودیو و یک اتاق فرمان توسط «حسین آزارشی» مدیریت شده و در سایه حمایت‌های نماینده وقت و هیئت امنای صدا و سیمای مراغه فعالیت کرده است.

پس از حدود چهار سال تلاش، سه واحد سازمانی برای اسکان ماموران فنی و اقامتی در داخل شهر و یک زمین برای ساختمان جدید آن با مساعدت «نادر ذاکری» رئیس وقت بنیاد مستضعفان و جانبازان مراغه و هیئت امنا تامین و ساختمان فعلی آن با نقشه تیپ صدا و سیما در اسفند سال ۱۳۷۹ به بهره‌برداری رسیده است.

رادیوشهر مراغه با همت و مشارکت جمعی تاسیس شد

نخستین مدیر رادیوشهر مراغه تاسیس این رسانه در ۱۹ مرداد ۱۳۷۵ را یک واقعه مهم فرهنگی در این شهرستان می‌داند و می‌گوید: رادیو در مراغه با همت و مشارکت مردم و مسئولان وقت از جمله مرحوم حجت‌الاسلام محمدعلی شرقی به عنوان امام جمعه، سیدمصطفی سیدهاشمی به عنوان نماینده مجلس و احمد ضیائی به عنوان فرماندار تاسیس شد.

حاج حسین آرازش که چندی پیش نام خانودگی‌اش را از «آزارشی» به «آرازش» اصلاح کرد و مردم مراغه وی را بیشتر با سجلی «آزارشی» می‌شناسند، ادامه می‌دهد: این سه نفر به انحای مختلف تعیین‌کننده امور شهر بودند و از آنجایی که راه‌اندازی رادیو به مطالبه عمومی تبدیل شده بود، «سیدهاشمی» و مرحوم حجت‌الاسلام شرقی احداث مکان برای رادیوشهر را مقدمه‌چینی کرده بودند.

به گفته وی «سیدهاشمی» قرار بود هم مبلغ کلان خودیاری مردمی برای تاسیس رادیو را جمع‌آوری کند و هم مجوز تاسیس را از مسئولان وقت بگیرد که خوشبختانه مبلغ خودیاری با تلاش گروه‌های مردمی از جمله آقایان آقایی، پرویز طاهری و همچنین تنی چند از مسئولان ادارات و مراغه‌ای‌های مقیم تهران و صادرکنندگان سیب مراغه جمع شد.

وی اضافه کرد: عملیات عمرانی به صورت نیمه‌محرمانه آغاز شد زیرا در خیلی از شهرهای همجوار هم برای تاسیس رادیو مطالبه وجود داشت و مسئولان صلاح دانسته بودند که کارها مخفیانه انجام شود.  

حاج‌حسین که در آن دوران به عنوان مدیر خبر صدا و سیما در مراغه و در محله «قیزلارسالان» استقرار داشت، بیان می‌کند: تنها چند روز قبل از افتتاح ساختمان در سال ۱۳۷۹ بود که متوجه شدم که فعالیت عمرانی به اتمام رسیده است اما دیوارهای استودو آکوستیک و فوم عایق صدا نداشت و برای افتتاح مجبور شدیم تا دیوارهایش را کنف عایق‌کاری کنیم.

 وی ادامه می‌دهد: وقتی «سیدهاشمی» فردای آن روز برای بازدید آمد، راجع به گونی‌های چسبیده به دیوار سئوال کرد و عایق‌کاری دیوارها هم بلافاصله به آکوستیک تغییر کرد.

حاج‌حسین به یکی دیگر از مصادیق همدلی مسئولان برای بالندگی رادیوشهر در مراغه اشاره دارد و می‌گوید: «مهندس خباره» رییس وقت مخابرات مراغه چند روز قبل از افتتاح وقتی گرمای استودیو در مردادماه را متوجه شد، در عرض کمتر از یک ساعت یک کولر کم‌صدا از اتاق خودش هدیه، و آن را در استودیو نصب کرد.

وی اضافه می‌کند: «ناصر ژرفی» به عنوان صدابردار و همچنین آقایان پرویز طاهری و آقایی هم کمک می‌کردند تا شرایط برای افتتاح آماده شود؛ رادیوشهر مراغه هیئت امنا داشت و آقایان تیموری، تمهیدی، غلامزاده، همدانی، عباسی، پاشازاده و سپهر در این هیئت عضو بودند و مدام رفع کمبودهای رادیو را پیگیری می‌کردند.

حاج‌حسین ادامه می‌دهد: همه احساس مسئولیت می‌کردند تا جایی که بسیاری از مردم هم در تامین و جمع‌آوری خودیاری پا میان گذاشتند و برخی از وسایل مورد نیاز را بعد از افتتاح خریداری کردیم؛ حتی یک خانه سازمانی سه طبقه هم تحویل گرفتیم.

افتتاح رادیو با حضور مسئولان رده بالا

نخستین مدیر رادیوشهر مراغه می‌گوید: روز موعود فرا رسیده بود؛ یکی دو ساعت قبل از افتتاح برای آزمایش کردن سیستم پخش، چند قطعه سرود پخش کردیم که «آب زنید راه را» جزو آنها بود؛ میهمانان زیادی از جمله نمایندگان شهرهای اطراف و سایر استان‌ها برای الگوبرداری آمده بودند و در نهایت اولین رادیوشهر نظام جمهوری اسلامی با حضور ناطق نوری، به عنوان رئیس وقت مجلس و دکتر کردان از مسئولان رده بالای سازمان صدا و سیما در ۱۹ مرداد ۱۳۷۵ افتتاح شد.

آرازش بیان می‌کند: میهمانان که رفتند من، ژرفی و یوسف پیشاهنگ ماندیم و قرار بود شنبه برنامه پخش کنیم اما اینکه «چه آیتم‌هایی باید داشته باشیم؟»، «اسم برنامه‌ها را چه بگذاریم؟» و «از کجا شروع کنیم؟» جای سئوال داشت.

وی ادامه می‌دهد: هرکسی چیزی می‌گفت و در نهایت تصمیم گرفتیم عنوان برنامه صبحگاهی رادیو را از مردم نظرسنجی کنیم و به بهترین پیشنهاد یک رادیو «اف ام» جایزه بدهیم که «سحر گوروشی» با پیشنهاد یکی از شهروندان انتخاب شد؛ برنامه ظهر بعد از اذان، مناجات و دعا آغاز می‌شد و به معارف اختصاص داشت؛ برنامه شبانگاهی هم به مانند سایر رادیوهایی که در مناطق ترک‌نشین مرسوم بود، تحت عنوان «آخشاملار برنامه سی» نامگذاری شد.

حاج‌حسین به نخستین مشکلات تولید محتوا هم اشاره و اضافه می‌کند: تا سه ماه رادیو را سه نفری اداره کردیم و من هم مدیر و هم گوینده برنامه در سه وعده مختلف بودم؛ وقت برای مطالعه محدود بود و برد نهایی صدا را نمی‌دانستیم؛ اینکه در شهرستان‌های اطراف از جمله هشترود و عجب‌شیر هم صدای ما را می‌شنیدند؟ روستاها چی؟

وی گفته وی بعدها نیروهای جدید از جمله آقایان سلامی، زورمند، حسن‌پور حسنی، صاحبقرانی و شجاعی و خانم‌ها رازقی‌وند، عبادی و ابراهیمی یکی پس از دیگری به مجموعه اضافه شدند.

وی ادامه می‌دهد: طی این فاصله فرماندار وقت به رادیو آمد و فشار کاری ما را دید؛ نویسنده و گوینده نداشتیم و اگر مریض می‌شدم برنامه تعطیل می‌شد؛ از او خواستم تا با استاندار و نماینده راجع به جذب نیرو صحبت کند؛ خودرو هم نیاز داشتیم.

وی اضافه می‌کند: به فرماندار پیشنهاد دادم یکی از جیپ‌های پادگان را با وجه پایین بگیریم چون منطقه کوهستانی است و برای تردد به روستا به خودرو شاسی‌بلند نیاز داشتیم؛ با کمک فرماندار جیپ را خریدیم اما شماره نداشت و بعد از بازسازی پلاک موقت برای آن دادند تا در مراغه با آن تردد کنیم.

«آرازش» با اشاره به اینکه همیاری و استقبال مردم در آن دوران مثال‌زدنی بود، بیان می‌کند: روزی «حسین علیزاده پروین»، مدیر واحد تحقیقات و نظرسنجی صدا و سیمای آذربایجان‌شرقی بدون اطلاع ما برای نظرسنجی به مراغه آمده بود؛ بعدها اعلام کردند که بیش از ۷۵ درصد مردم رادیو «اف ام» دارند و صرفا به رادیو شهر مراغه گوش فرا می‌دهند.

نخستین مدیر رادیوشهر مراغه می‌گوید: شب و روز پای کار بودیم و علاقه چشمگیر شهروندان به رادیو در پیام‌های دریافتی از آنان مشخص بود و گاهی نامه‌هایی با نقاشی کودکانه از مناطق روستایی دریافت می‌کردیم.

«آرازش» در مورد برنامه‌های رادیوشهر می‌گوید: مردم اخبار تازه را از رادیو دریافت می‌کردند، اذان را به وقت مراغه سر موقع پخش می‌کردیم و بدون برخورداری از واحد سیار، پخش زنده داشتیم.

پخش زنده بدون برخورداری از واحد سیار برای اولین بار در استان

حاج حسین پخش زنده بدون برخورداری از واحد سیار صدا و سیمای مرکز آذربایجان‌شرقی را یکی از شیرین‌ترین خاطره‌های دوران کاری خود در رادیوشهر مراغه می‌داند و می‌گوید: نماز عید فطر برای نخستین‌بار به صورت زنده از راذیوشهر مراغه پخش شد.

وی تشریح می‌کند: آقایان «ورجوی» و «مهرپرور» مقابل مسجد جامع در حال آماده‌سازی محیط برای نماز عید فطر بودند، ساعت کمی از سه بامداد گذر کرده بود و ما سیستم ابتکاری به جای واحد سیار درست کرده بودیم و به دنبال آزمودن آن بودیم.

وی ادامه می‌دهد: ارتباط بین استودیو و مسجد جامع برقرار شد و من صدای همکارانم از استودیو شنیدم و جواب هم دادم؛ از مخاطبان خواستیم که از طریق شماره ۲۴۰۰۰۰  با ما تماس بگیرند تا سیستم ابتکاری خودمان را امتحان کنیم که «هادی افشار» از هنرمندان برجسته شهرستان در عرض ۶ دقیقه با ما تماس گرفت.

وی اضافه می‌کند: «افشار» از اینکه بامداد از مخاطبانمان خواسته بودیم با رادیو تماس بگیرند، دچار استرس شده بود و وقتی فهمید که در حال آزمایش کردن سیستم پخش زنده هستیم، آرام گرفت؛ بعدها از وی بابت تماس‌اش تشکر کردیم.

حاج حسین بیان می‌کند: نماز عید فطر آن سال از اول تا آخر ضبط و به مسئولان صدا و سیما در تهران و تبریز ارسال شد؛ در واقع نبود واحد سیار باعث شده بود که ابتکار به خرج دهیم و البته برنامه را هم با کیفیت خوب پخش کردیم.

رادیو شهر مراغه روزانه چهار ساعت برنامه پخش می‌کند

مدیر رادیوشهر مراغه بیان می‌کند: امروزه این رسانه محلی طی روزهای غیرتعطیل حدود چهار ساعت برنامه پخش می‌کند و برای جمعه‌ها و برخی از تعطیلی‌ها هم ویژه‌برنامه دارد.

اسماعیل طالب‌پور ادامه می‌دهد: «سحر گوروشی»، «یاشاییش نغمه‌سی»، «رحمت قاپی‌سی»، «آخشاملار سسی»، «خطبه‌لر»، «سیزلر مسئوللار»، «تولید چرخه‌سی» و «قالارقی یول» از جمله برنامه‌های روزانه رادیوشهر مراغه به زبان محلی است.

به گفته وی برنامه «سحر گوروشی» که جنبه اطلاع‌رسانی دارد، هر روز از ساعت هفت تا هشت و «یاشاییش نغمه‌سی» نیز با هدف سرگرمی از ساعت ۹ تا ۱۰ برگزار می‌شود.

وی اضافه می‌کند: علاقه‌مندان به معارف می‌توانند از ساعت ۱۲:۴۵ تا ۱۳:۳۰ به برنامه «رحمت قاپی‌سی» گوش فرا دهند و برنامه «آخشاملار» نیز از ساعت ۱۹ تا ۲۰ پخش می‌شود.

مدیر رادیوشهر مراغه به پخش خطبه‌های نماز جمعه از ساعت ۱۰ روزهای شنبه هر هفته اشاره کرده و بیان می‌کند: برنامه «سیزلر مسئوللار» نیز یکشنبه‌ها از ساعت ۱۰ پخش می‌شود.

«طالب‌پور» با اشاره به اینکه علاقه‌مندان به ویژه‌برنامه روزهای تعطیل از ساعت ۱۰ می‌توانند پای رادیو بنشینند، ادامه می‌دهد: برنامه «تولید چرخه‌سی» طی روزهای دوشنبه هر هفته از ساعت ۱۰ و رادیو بسیج پنجشنبه‌ها در همین ساعت پخش می‌شود.

به گزارش ایرنا اکنون میزان تعهد سالانه رادیوشهر مراغه حدود ۹۰۰ ساعت است و از سال ۱۳۹۵ به بعد، سالیانه ۱۲۰ برنامه سفارشی اداره‌کل صدای استان‌ها از طریق استان به رادیو مراغه سفارش می‌شود که در مراکز استان‌ها از طرف صدای استانها در مناسبت‌های مختلف پخش می‌شود.

همچنین با همت «اسماعیل طالب‌پور» رییس فعلی رادیو شهر مراغه سالانه ۴۰ برنامه خارج از تعهد سالانه در مناسبت‌های مختلف تقویم تهیه و از این رادیو پخش می‌شود.

استودیو دیجیتال رادیوشهر مراغه نیز در ۱۸ بهمن ۱۳۹۹ با حضور جمعی از مسئولان به بهره‌برداری رسید و همین استودیو استاندارد، این رسانه را در بین رادیوهای شهری کشور متفاوت کرد؛ همچنین با نصب تجهیزات، صدای رادیوشهر مراغه از طریق خط برگشتی به نودال صدا و سیمای استان متصل شد تا در صورت نیاز و درخواست استان، برنامه رادیویی از استودیو مراغه به روی آنتن برود و از طریق نودال استان به کل استان و حتی کشور پخش شود.

اکنون حدود ۲۰ نفر نیروی رسمی و غیررسمی به صورت ثابت و پاره‌وقت در رادیوشهر مراغه مشغول به فعالیت هستند و این رسانه پرطرفدار در سطح شهرستان را یاری می‌کنند.

رادیو به عنوان یک رسانه جریان اصلی به سادگی در دسترس قرار گرفته و همزمان با کار و زندگی مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد؛ این رسانه می‌تواند نقش بسیار موثری در تغییر اجتماعی ایفا کند و همین تغییر، زیربنای تحول در عرصه‌های فرهنگی و اقتصادی باشد. 

بر اساس پژوهش‌های دانشگاهی نیز رادیو به دلایل متعدد در مطالعات و کاربرد ارتباطات برای توسعه و تغییر اجتماعی از جایگاه ویژه برخوردار بوده و در حقیقت از میان همه رسانه‌های ارتباطی از چاپی و فیلم گرفته تا تلویزیون و رسانه‌های نوین، ضریب نفوذ و کاربرد رادیو در کشورهای در حال توسعه از همه بیشتر است.

رادیو در کشورهای در حال توسعه بر اساس نظریه همدلی به منزله دروازه‌ای به سوی همدلی و تحرک اجتماعی مطرح است تا جایی که در این کشورها، رادیو به عنوان تکثیرکننده جادویی توسعه و به مثابه دروازه‌ای به سوی همدلی و تحرک اجتماعی مطرح است.

بسیاری از موفقیت‌های تاریخی در ترویج مشارکت اجتماعی، زمینه لازم برای راه‌اندازی ایستگاه‌های رادیویی کوچک همچون رادیوشهر مراغه را در مناطق مختلف جهان فراهم کرده و حتی مدل‌های موفق رادیویی مشارکتی برای توسعه نیز در این ایستگاه‌ها دنبال شده که بسیار نتیجه‌بخش بوده است.

رادیوشهر تنها در هفت شهر کشور شامل مراغه، مریوان، رفسنجان، کاشان، بروجرد، زابل و دزفول فعال بوده و رادیوشهر مراغه در میان آنها از لحاظ تجهیزات فنی و تولید محتوا منحصربفرد است.