دریابست؛ ضرورتی برای احیای ذخایر آبزیان خلیج فارس

به گزارش ایرنا، دریابست واژه‌ای آشنا برای صیادان و ساحل نشینان استان بوشهر است، طوریکه در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ جامعه صیادی این استان به صورت خودجوش در اقدامی که به عنوان “استپ صید” مطرح بود یک ماه قبل از آغاز صید میگو که در نیمه دوم مرداد ماه در استان بوشهر آغاز می‌شود، با بیرون کشیدن لنج‌ها و شناورهای صیادی از دریا، خودشان از دریا روی امتناع می‌کردند؛ اقدامی که نوعی فرصت برای تجدید ذخایر نیز قلمداد می‌شد.

کشور قطر نیز از سال ۱۳۹۰ همه فعالیت‌های صیادی خود را در قالب طرح دریابست برای تقویت ذخایر آبزیان خلیج فارس در صیدگاه‌های این کشور متوقف کرد.

اما در کشور ما از سال ۱۳۹۴ طرح دریابست با هدف حفظ و پایداری ذخایر، کاهش فشار صید بی‌رویه و به عبارتی برای انجام صیدی مسئولانه، از سوی کارگروه مدیریت صید استان بوشهر متشکل از اداره کل شیلات و پژوهشکده میگوی کشور مستقر در این استان به صورت رسمی ابلاغ و با موافقت جامعه صیادی این استان روبرو شد، طوریکه هر سال به پیشنهاد جامعه صیادی، اتحادیه و تشکل‌های مربوطه و ابلاغیه رئیس سازمان شیلات ایران، از تاریخ ۱۵ تیر ماه به مدت یک ماه اجرا می‌شد.

دریابست به معنای تعطیلی فعالیت‌های صیادی دریک دوره زمانی مشخص است و این راهبرد با هدف ایجاد فرصتی برای بازسازی ذخایر آبزیان اعمال می‌شود به نحوی که کشورهای مختلف این کار را به  شکل‌های مختلفی انجام می‌دهند.

همزمان با اجرای طرح دریابست گشت یگان حفاظت منابع آبزیان شیلات استان بوشهر به منظور نظارت و کنترل صیدگاه‌ها در دریا حضور دارد و در این مدت هیچ شناوری اجازه ندارد برای صید و صیادی در دریا تردد کند.

بهترین زمان برای دریابست زمان پیک تخم ریزی آبزیان است که تجدید نسل انجام می‌شود؛ اجرای دریابست در این زمان باعث حفاظت از مولدان و نوزادان آبزیان می‌شود و در ماه‌های اسفند و فروردین بیشترین تعداد آبزیان در آب‌های استان بوشهر تخم‌ریزی می‌کنند.

هر چند  استان بوشهر به عنوان نخستین استان اجرا کننده این طرح در جنوب کشور از سال ۱۳۹۴ به مدت ۶ سال با هدف اجرای قانون حفاظت و بهره‌مندی از منابع آبزی برای مدیریت پایدار صید وارد عمل شد اما در سال ۹۹ و امسال بنا به مخالفت بخشی از صیادان، طرح دریابست در این استان اجرا نشده است.

 بخشی از جامعه صیادی استان بوشهر با این استدلال که طرح دریابست هم اکنون در فصل تولید مثل و تخم ریزی آبزیان خلیج فارس و به صورت همزمان در همه استان‌های هم مرز با این دریا اجرا نمی‌شود و فقط به مدت چند هفته پیش از آغاز فصل صید میگو و آن هم فقط در آب‌های استان بوشهر به اجرا در می‌آید، با آن مخالف هستند.

آنان می‌گویند: اجرای طرح دریابست قبل از آغاز فصل صید میگو و تنها در استان بوشهر باعث لطمه به معیشت آنان که تنها از طریق صید و صیادی ارتزاق می‌کنند و مدت یکسال را با گرفتن وام و تجهیز شناورهای خود برای فصل آزاد سازی صید میگو انتظار کشیده‌اند، خواهد شد.

این صیادان بوشهری معتقدند که طرح دریابست باید به صورت همزمان در فصل تولید نسل آبزیان و در آب‌های همه استان‌های جنوبی کشور که با خلیج فارس مرز مشترک دارند به اجرا در آید و در مدت اجرای این طرح با توجه به مشکلات مالی، آنان از پرداخت حق بیمه معاف شوند. 

 ضرورت کاهش زمان صید “ترال” 

رئیس پژوهشکده میگوی کشور مستقر در استان بوشهر درباره ضرورت اجرای طرح دریابست به خبرنگار ایرنا گفت: با توجه به فعالیت شدید صیادان متخلف و غیرمجاز، اجرای این راهبرد باعث حمایت از صیادان قانونمند و باتوجه به رفتار گله‌ای میگو، اجرای این طرح مانع از پخش شدن این گله‌ها می‌شود.

به بیان عقیل دشتیان نسب اگر این راهبرد انجام نشود، با فعالیت صیادان غیر مجاز، گله‌های میگو درآب‌های استان بوشهر پخش می‌شوند و این باعث افزایش هزینه‌های صیادی، کاهش راندمان صید و افزایش صید ضمنی می‌شود که زیان بیشتری برای ذخایر و خسارت‌های زیادی برای جامعه صیادی در پی دارد.

دشتیان نسب اینگونه ادامه می‌دهد: با افزایش زمان صید، خسارت ابزار صید مخرب ترال ( تنها روش صید میگو) بر بستر دریا و محیط زیست دریایی بیشتر می‌شود به عبارتی هر چقدر میزان ابزارآلات صید در دریا کمتر باشد، وضعیت صید و ذخیره برای صیادان بهتر خواهد شد، بنابراین طرح دریابست سوددهی زیادی در کوتاه مدت برای صیادان دارد.

او معتقد است فرهنگ سازی و صیادی مسئولانه باید در میان صیادان ترویج و یا حتی با ابزار حاکمیتی بخشی از ماه‌های سال به این مهم ( طرح دریابست) اختصاص یابد.

دریابست پروتکل پیشگیری بحران مدیریت صید درخلیج فارس

استان بوشهر دارای بیشترین مرز مشترک (۹۲۷ کلیومتر) با خلیج فارس و در مناطق حاره‌ای واقع شده است و شرایط زیست محیطی آن از حساسیت‌ها و ویژگی‌های خاصی برخوردار است؛ ساختار تنوع زیستی گونه‌های آبزیان در خلیج فارس بسیار زیاد ولی با جمعیت اندک (بیش از۵۰۰ گونه گیاهی و جانوری ) است و بر اساس آمار بهره‌بردارن، بیش از۷۰درصد گونه‌ها بومی منطقه‌ و ۳۰ درصد مهاجر هستند که مورد استحصال قرار می‌گیرد.

خلیج فارس، همانند بسیاری از مناطق دریایی در جهان از صید بیش از حد رنج می‌برد و این درحالی است که بسیاری از کشورهای این منطقه آماری غیر واقعی در مورد میزان برداشت خود از ذخایر ماهیان و سایرآبزیان خلیج فارس ارائه می‌دهند؛ براین اساس با توجه به بالا رفتن تلاش صید، کاهش ۵۰ درصدی ذخیره، انقراض بعضی از گونه‌های آبزیان به ویژه کف زیان و ایجاد تنش و بحران در ذخیره در راستای بهبود، تنفس، سلامت محیط زیست دریایی در آب‌های انحصاری و مدیریت مسئولانه ماهی‌گیری باید برای ترمیم این زنجیره غذایی در مناطق خاص از پروتکل‌های مناسب قانونی از جمله صدور پروانه صید، مجوز صید، رعایت استانداردهای صید و محدودیت‌های زمانی و مکانی استفاده شود.

حسین شادکامی کارشناس صید و بهره‌برداری اداره کل شیلات استان بوشهر دریابست را در این شرایط یکی از راه‌های پیشگیری از وقوع حوادث بحرانی و صید بی‌رویه دانست و گفت: این طرح همایشی از پیشبرد مدیریت صید برای بهره‌برداری پایدار و مدیریت بهینه را به عرصه ظهور می‌رساند.

به اعتقاد این کارشناس صید، طرح دریابست فرصتی است تا از این طریق بتوان مطالبات عمومی و انسجام صنفی (صید و صیادی) را درمسیر قانون‌گذاری و حمایت و پشتیبانی سایر نهادها و ارگان‌ها نسبت به رعایت این پروتکل که آینده ذخیره آبزیان و به دنبال آن اقتصاد صید را در بر دارد به سوی پایداری و ماندگاری برای نسل‌های آینده  گره زد و فردا شاید برای  اجرای این پروتکل با هزینه‌های گزاف‌تر و غیر قابل جبران دور باشد.

شادکامی ادامه می‌دهد: امروز تلاش بی وقفه صید، فرصت احیا، بازسازی و پایش ذخیره برای تجدید حیاتی دیگر را به ذخایر دریایی نمی‌دهد و به دنبال آن بحران زیست محیطی پدید می‌آورد؛ بنابراین با نگاه به تنگناها و حساسیت‌های زیست گونه‌های آبزیان در صیدگاه‌ها و زیستگاه‌ها باید پروتکل دریابست اعمال شود.

تنفس خلیج فارس با دریابست

دریابست علاوه بر کمک به بازسازی ذخایر، تخم‌ریزی آبزیان بارور و جلوگیری از صید غیرمجاز، فرصتی مهم برای جلوگیری از مصرف بیش از حد سوخت به‌عنوان یک سرمایه ملی نیز هست و اجرای آن به منظور آیش صیدگاه و فراهم آوردن شرایط مناسب برای ترمیم ذخیره و تعدیل تلاش صیادی ضروری است.

با اجرای طرح دریابست امکان مبادرت شناورهای متخلف به صید غیر مجاز و مخرب به کمترین میزان ممکن می‌رسد و فرصتی است تا شناورها برای داشتن سفری ایمن اقدام به تعمیر شناورها و ادوات صیادی کنند.

معاون صید و بنادر ماهیگیری اداره کل شیلات استان بوشهر با ابراز موافقت شیلات به عنوان نماینده حاکمیت و دولت با دریابست، به خبرنگار ایرنا گفت: پژوهش‌ها و تحقیق‌ مراکز تحقیقاتی و پژوهشی فایده‌مندی این طرح را تایید کرده است.

بهزاد حیدری اینگونه ادامه می‌دهد: ممنوعیت دریاروی به مدت یک ماه فرصت مناسبی است تا میگو این آبزی ارزشمند که جایگاه خاصی در سفره ساحل نشینان دارد کمتر صید و با آزاد سازی زمان صید، جامعه صیادی از صید بهتری برخوردار شوند.

به اعتقاد معاون صید و بنادر ماهیگیری اداره کل شیلات استان بوشهر طرح دریابست به نوعی عدالت در سهم دهی به جامعه صیادان واقعی و تاثیرگذار در حفظ ذخایر است.

او می‌گوید: با توجه به اینکه این طرح یک مصوبه -نه یک قانون- است و هر سال اجرای آن به مشورت گذاشته می‌شود برای دومین سال با مخالفت جامعه صیادی در کارگروه مدیریت صید روبرو شد و امکان اجرای آن در استان بوشهر فراهم نشد.

ضرورت اجرای دریابست در زمان مناسب و همه استان‌های هم مرز با خلیج فارس  

محمد کارگر مدیرعامل اتحادیه شرکت‌های تعاونی صیادان استان بوشهر در زمینه  علت مخالفت جامعه صیادی با اجرای طرح دریابست اینچنین می‌گوید: افزایش ابزارآلات صید و تلاش صیادی، اکتشاف‌ها، آزمایش‌های لرزه‌نگاری، ورود پساب‌های صنعتی، خانگی، شیمیایی و تخلیه آب توازن کشتی‌های غول پیکر که درسال‌های گذشته باعث بروز پدیده کشند قرمز، قتل عام ذخایرخلیج فارس و کاهش شدید منابع آبزیان خلیج فارس شده، امروز صید و صیادی را با بحران مواجه کرده است.

کارگر معتقد است که اگر طرح دریابست به صورت قانونمند و کارشناسی شده و همزمان برای چهار استان جنوبی کشور اجرا شود، جامعه صیادی استان بوشهر مخالفتی با اجرای این طرح ندارد، اما حالا این طرح همزمان اجرا نمی‌شود.

او ادامه می‌دهد: در زمان اجرای طرح دریابست حجم زیادی از میگوی خارج از فصل از استان‌های همجوار روانه بازار استان بوشهر می‌شود و همین امر اجرای این طرح را برای صیادان این استان بی معنا کرده است.

مدیرعامل اتحادیه شرکت‌های تعاونی صیادان استان بوشهر اضافه کرد: همچنین با توجه به اینکه در مدت زمان اجرای طرح دریابست ورود و خروج شناورهای صیادی انجام نمی‌شود، اجرای این طرح سوابق بیمه‌ای فعالان این بخش را با مشکل روبرو می‌کند افزون براین موسسه پژوهشکده میگوی کشور تاکنون نتیجه ملموس اجرای طرح دریابست در سال‌های گذشته را نیز به جامعه صیادی ارائه نکرده است.

به بیان کارگر، با وجود اینکه در سال ۹۹ طرح دریابست در استان بوشهر انجام نشد اما به دلیل اعمال مدیریت صید و جلوگیری از صید بی رویه و خارج از فصل از سوی شیلات، دریابانی و سپاه میزان صید میگو در آب‌های این استان نسبت به سال‌های گذشته ۶۰ درصد افزایش نشان می‌دهد.

عبدالرسول غریبی یکی از صیادان کهنه کار بوشهری نیز درباره طرح دریابست این چنین می‌گوید: چند سالی این طرح پیش از نیمه‌های تیر در این استان اجرا می‌شد، اما زمان اجرای آن با شرایط زیست و حفاظت از منابع آبزیان همخوانی ندارد، زیرا این بازه زمانی نه فصل تخم ریزی و نه شرایط پرتلاش صیادی است و فعالیت‌های صید و صیادی در این بازه زمانی ناخودآگاه به دلیل مهاجرت آبزیان و رفتن آنها به اعماق، گرما و سختی کار، نیمه تعطیل است.

او معتقد است تعریف طرح دریابست در این بازه زمانی خاص (قبل از صید میگو) بیشتر جنبه تمرین و آموزش برای صیادان دارد و معنای کاربردی و نقشی در بهبود شرایط زیست محیطی ندارد. 

به اعتقاد غریبی بهترین زمان اجرای طرح دریابست همزمان با فصل تخم ریزی آبزیان که در آب‌های بوشهر این زمان در بهمن، اسفند و فروردین است و همه صیادان می‌دانند صید کمتر در بهار به طور یقین ذخیره بهتری در پاییز و زمستان به دنبال دارد اما وجود برخی مشکلات امکان اعمال مدیریت خوب صید را نمی دهد.

غریبی با بیان اینکه هیچ مدیریت متوازن و همخوانی آماری بین صیاد و میزان ذخیره وجود ندارد می‌افزاید: با اجرای طرح دریابست ممکن است بخشی از صیادان قانونمند خود را ملزم به اجرای قانون بدانند اما با توجه به حجم بالای نرخ بیکاری در سواحل بخش دیگری از این جامعه برای تامین معاش مجبور هستند به دریا بزنند.

این صیاد بوشهری معتقد است تا زمانی‌ که مشکلات اقتصادی بویژه در مناطق ساحل نشین وجود داشته باشد فشار از دریا برداشته نمی‌‍شود؛ هر وقت این توازن به وجود آمد می‌توان براساس یک کار کارشناسی طرح دریابست را در فصل تخم ریزی و تجدید شوندگی منابع اجرا کرد.

صیادان بر این موضوع اتفاق نظر دارند که طرح ”دریابست” یک طرح بسیار خوب و مفید است که می‌تواند منابع آبزیانی مانند میگو را از خطر انقراض یا کاهشی چشمگیر نجات دهد و باعث افزایش این منابع شود اما لازمه تحقق این طرح این است که در زمان اجرای این قانون هیچ شناور داخلی و خارجی برای صید راهی دریا نشود و به عبارتی این قانون برای همه و  در زمان مناسب اجرایی شود. علاوه بر این ایجاد سامانه الکترونیک کنترل تردد شناورها نیز در صورت اجرا می‌تواند یک طرح تاریخی و موفق باشد.

صید میگو فقط به روش ترال و ابزار خاص آن صورت می‌گیردکه به علت کف روب بودن باعث خسارت و تخریب زیستگاه‌های آبزیان می‌شود.

فصل صید میگو در آب‌های استان بوشهر هرسال از نیمه مردادماه آغاز و به مدت یک ماه تا ۴۵ روز براساس وضعیت ذخایر این آبزی که از سوی پژوهشکده میگوی شیلات ایران مستقر در بوشهر تعیین می‌شود، ادامه دارد.